مراحل حفظ کردن قرآن

برای دستیابی به نتیجه بهتر در حفظ ، باید از تمام عواملی که به انجام آسان تر و قوی تر آن کمک می کند بهره مند شد. لازم است حافظ قدم به قدم طبق اصول و شیوه های صحیح آیات را به خاطر بسپارد تا آیات کلام وحی همیشه در ذهن بماند.

طی مراحلی که در ادامه می آید دسترسی به این مقصد را سهل تر و حفظ را تقویت می کند:

1- گوش دادن ترتیل:

اولین مرحله در این مسیر، آشنایی مختصر و ابتدایی ذهن با آیات مورد نظر برای حفظ است. برای دستیابی به این منظور نوار یا سی دی ترتیل آیات، بادقت و تمرکز روی همه ی کلمه ها و جمله ها چند بار شنیده می شود و هم زمان با نگاه دقیق به قرآن ، با آن مطابقت می گردد. این کار موجب پیشگیری از اشتباهات احتمالی، اطمینان به صحت قرائت و ایجاد زمینه برای تقویت محفوظات می شود.6

2- تلاوت:

مرحله بعد خواندن آیات برنامه ریزی شده برای حفظ است. دراین بخش لازم است آن مقدار از آیات ، مثلا یک صفحه ، چند مرتبه با دقت کامل به همه حرکات، حروف، کلمات، جملات و آیه ها از روی قرآن به شیوه ترتیل و با صدای متوسط تلاوت شود. با انجام دو مرحله ی اول (گوش دادن دوره ترتیل و تلاوت با صدای متوسط) حافظه دیداری و شنیداری حافظ تقویت می گردد.

3- ترجمه و مفاهیم:

گام سوم، فراگیری ترجمه آیه های مورد نظر است. آشنایی با مفهوم واژگان ، لغات قرآن و فهم زبان آن، یکی از ارکان فهم، نخستین و زمینه سازترین قدم برای دستیابی به تربیت قرآنی و تدبر در فرهنگ غنی این کلام ملکوتی است.

چنان که روان شناسان نیز معتقدند تصور معانی در ذهن ، عامل اصلی به کار افتادن حافظه است. آنان حفظ بدون درک معنی و مفهوم را مشکل تر و کم نتیجه تراز حفظ همراه با مفهوم دانسته، قابلیت نگهداری آن را نیز کمتر می دانند. به یاد داشته باشیم قرآنی که برای حفظ تهیه می شود باید بدون ترجمه باشد و برای فراگیری ترجمه و مفاهیم باید از قرآن دیگری که البته خط آن مطابق قرآن حفظ باشد ، استفاده کرد؛ زیرا وجود ترجمه درمتن قرآن، هنگام حفظ موجب پراکندگی حواس می شود و حافظه ی تصویری را در تصویر برداری کامل از صفحه و آیات دچار مشکل می کند.

درکنار ترجمه، مطالعه ی تفسیر و درک معانی باطنی آیات، پیمودن این مسیر الهی را برای حافظ جذاب تر و شیرین تر می نماید و زمینه عمل به مضامین عالی آن را فراهم می کند.

4- جمله بندی:

برای آن که حفظ با روش صحیح و اصولی انجام شود، پس از سه مرحله پیشین، آیات متوسط و طولانی باید جمله بندی شوند. این کار لازم است با توجه به علامت های صحیح وقف و ابتدا به صورت دقیق و صحیح انجام شود. در سایه شناخت و رعایت مواضع وقف و ابتداست که معانی قرآن، بیان اهداف آن، شناخته و سودمندی آن، آشکار می شود.

5- تکرار:

انجام مراحل مذکور توانایی ما را در حفظ تقویت می کند و آمادگی بهتری برای حفظ در ما ایجاد می کند. اکنون زمان حفظ فرا رسیده است. تکرار، عامل اساسی حفظ و رمز یادسپاری قرآن محسوب می شود.

فرض کنیم هر بار می خواهیم یک صفحه از قرآن را بخاطر بسپاریم. خردسالان، با محوریت سوره های کوتاه ، حفظ را کلمه به کلمه یا چند کلمه به چند کلمه و بزرگسالان آیات کوتاه را آیه به آیه و آیات متوسط و طولانی را مطابق جمله بندی صحیح آغاز می نمایند. برای موفقیت باید بدون عجله و شتاب با توجه عمیق به تمام حروف، کلمات و جمله ها، آنها را چندین مرتبه تکرار و تمرین نمود تا وارد حافظه گردد.

6- استحکام:

اکنون برای اطمینان از صحت حفظ و به دلیل اینکه حافظ در ثبت، ضبط و بازیابی آیات دچار فراموشی نشود ، محفوظات جدید را چند مرتبه از حفظ تلاوت می نماید تا حافظه، توانایی کامل تری برای بایگانی و نگهداری آن بدست آورد.

نوشتن آیات نیز در دستیابی به حفظ با کیفیت تر موثر است.

در روایتی رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده اند: دانش را با نوشتن به بند بکشید!

7- ارتباط:

پس از اطمینان از صحت حفظ آیه ی اول، سراغ آیه دوم می رویم و با همین کیفیت به خاطر می سپاریم. آنگاه برای ایجاد ارتباط بین دو آیه، آنها را با یکدیگر از حفظ قرائت می کنیم. به همین ترتیب تا پایان صفحه ادامه می دهیم و با حفظ هر آیه بین آن و آیه های قبلی پیوند برقرار می نماییم. پس ازاتمام حفظ صفحه، همه ی آیه ها را با رعایت ارتباط بین آن ها چند بار از حفظ می خوانیم تا کاملا در ذهن جای گیرد.